Το φαινόμενο της πολυπολιτισμικότητας δεν αποτελεί ένα σύγχρονο φαινόμενο. Η πολυπολιτισμικότητα ως όρος αναφέρεται στην ύπαρξη περισσότερων, πολιτισμικά ετερόκλητων, ανθρώπινων κοινωνιών.
Στο άρθρο 26, της οικουμενικής διακήρυξης περί ανθρώπινων δικαιωμάτων του Ο.Η.Ε. (1948), είχε αποσαφηνιστεί ο ρόλος της εκπαίδευσης στον αγώνα της προώθησης των ανθρωπίνων δικαιωμάτων ως κοινωνικό δικαίωμα, το οποίο πρέπει να προστατεύεται.
Ήδη από τη δεκαετία του ’90, όπου εμφανίστηκε και ο όρος “εκπαίδευση στα ανθρώπινα δικαιώματα”, οι κοινωνίες άρχισαν να προετοιμάζουν τους πολίτες τους ως πολίτες μιας κοινωνίας πολυπολιτισμικής, που θα δείχνουν αμοιβαίο σεβασμό και αποδοχή στη διαφορετικότητα.
Στην Ελλάδα, η ανάπτυξη μιας πολυπολιτισμικής κουλτούρας είναι περισσότερο επιτακτική από ποτέ. Τα άτομα από διαφορετικές κουλτούρες αντιμετωπίζουν ποικίλα προβλήματα, όπως κακή οικονομική κατάσταση, διακρίσεις και ρατσισμό.
Η πολυπολιτισμικότητα ως πρόβλημα, ήτοι η ένταξη πολιτισμικά ετερόκλητων ομάδων στο πλαίσιο ενός οργανωμένου κοινωνικοπολιτικού μορφώματος, μέσα στο οποίο επικρατεί ένα ορισμένο πολιτισμικό πρότυπο, επιδέχεται κάθε φορά διαφορετικής αντιμετώπισης, αναλόγως του εκάστοτε κράτους εντός του οποίου εντάσσεται. Η ανάγκη για παροχή υπηρεσιών επαγγελματικής συμβουλευτικής σε άτομα από διαφορετικό πολιτισμικό πλαίσιο είναι σχεδόν επιβεβλημένη.
Η συμβουλευτική ορίζεται, πολύ συχνά, ως μια πολύ ιδιαίτερη σχέση μεταξύ συμβούλου και συμβουλευόμενου, βασικός στόχος της οποίας αποτελεί οι συμβουλευόμενοι να νιώσουν ασφάλεια να μιλήσουν για τον ίδιο τους τον εαυτό.
Να εκφράσουν συναισθήματα, φόβους αλλά και να αναπτύξουν ικανότητες λήψης απόφασης και επίλυσης των προβλημάτων τους, μέσω της πίστης τους για αυτοδιάθεση – η οποία αποτελεί και μια από τις βασικές αρχές της συμβουλευτικής, καθώς κάθε άνθρωπος είναι ικανός να αποφασίζει ο ίδιος για τη ζωή του. Θεωρείται, πλέον, γεγονός το ότι, η συνολική ταυτότητα του ατόμου δημιουργείται εντός ενός πολιτισμικού πλαισίου. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα και οι αντιλήψεις ενός ατόμου να επηρεάζονται από τις αντίστοιχες πολιτισμικές αξίες.
Η έννοια της πολιτισμικής ταυτότητας, συμβούλου και συμβουλευόμενου, είναι στενά συνδεδεμένη με παράγοντες όπως, το φύλο, η κουλτούρα, η ηλικία αλλά και η νοοτροπία του κάθε ατόμου και χρήζει εξίσου διερεύνησης, μέσω της συμβουλευτικής διαδικασίας.
Η πολυπλοκότητα της πολυπολιτισμικής βοήθειας
Στην πραγματικότητα, η πολυπολιτισμική βοήθεια είναι ένα πολύπλοκο ζήτημα. Όλα τα άτομα με μεταναστευτική βιογραφία χρειάζονται στήριξη, εναρμονισμένη με το διαφορετικό πολιτισμικό τους πλαίσιο, προκειμένου να ενσωματωθούν και να προσαρμοστούν στη νέα τους κοινωνία.
Πολλές φορές δε, και τα μέλη του κυρίαρχου πολιτισμού χρειάζονται βοήθεια αναφορικά με τη διαπραγμάτευση των διαπολιτισμικών τους σχέσεων και εδώ επανέρχεται η αρχική δήλωση περί της ανάγκης για εκπαίδευση όλων, σχετικά με διαπολιτισμικά θέματα.
Ένας επαγγελματικός σύμβουλος, αντιμετωπίζει ολοένα και περισσότερο την πρόκληση περί ανάπτυξης των προσόντων του, που χαρακτηρίζουν ουσιαστικά και την επάρκεια του στην πολυπολιτισμική συμβουλευτική.
Ανάμεσα σε άλλες απαιτούμενες δεξιότητες, αυτή των πεποιθήσεων της αυτοαποτελεσματικότητας και της επαγγελματικής προσαρμοστικότητας οφείλουν να καλλιεργηθούν από τους επαγγελματικούς συμβούλους, βοηθώντας στη διεργασία μετατροπής τους σε γνήσια ευαισθητοποιημένους στο πολιτισμικό πλαίσιο των ατόμων με μεταναστευτική βιογραφία που θα αναλάβουν:
Οι πεποιθήσεις αυτοαποτελεσματικότητας εκφράζουν την πεποίθηση του ατόμου ότι μπορεί με επιτυχία να εκδηλώσει τη συμπεριφορά που απαιτείται, προκειμένου να παραχθεί το ζητούμενο αποτέλεσμα. Σύμβουλοι επαγγελματικού προσανατολισμού, που διαθέτουν ισχυρές πεποιθήσεις αυτοαποτελεσματικότητας, αφοσιώνονται πολύ περισσότερο στις προσπάθειες που καταβάλλουν, ώστε να ικανοποιήσουν τους στόχους τους, ενώ παράλληλα προσεγγίζουν δύσκολες καταστάσεις ασκώντας πάνω τους ικανοποιητικό έλεγχο.
Αναφορικά με τη δεξιότητα της επαγγελματικής προσαρμοστικότητας, άμεσα συνδεδεμένης με τη θεωρία κατασκευής σταδιοδρομίας, σχετίζεται με την ικανότητα του ατόμου να διαχειρίζεται με επιτυχία τις μεταβάσεις και να ανταποκρίνεται στις προκλήσεις που συναντά στη σταδιοδρομία του με αισιοδοξία, ενώ παράλληλα διασφαλίζεται η ευημερία του εάν νιώθει ικανοποιημένο με τις επιλογές του.
Η επαγγελματική προσαρμοστικότητα έχει άμεση σχέση με τη συγκρότηση της ταυτότητας του ατόμου. Αφορά τη συνεχή διερεύνηση του εαυτού, αλλά και του περιβάλλοντος, προκειμένου να επιτευχθεί και αποτελεσματική αλληλεπίδραση μεταξύ του ατόμου και του επαγγελματικού περιβάλλοντος.
“Οι διαστάσεις της επαγγελματικής προσαρμοστικότητας είναι τέσσερις: το ενδιαφέρον για τη σταδιοδρομία, ο έλεγχος, η περιέργεια και η αυτοπεποίθηση” -Savickas & Porfeli, (2012)
Γίνεται, λοιπόν, κατανοητό ότι στις απαραίτητες δεξιότητες των πολιτισμικά καταρτισμένων συμβούλων επαγγελματικού προσανατολισμού, πρέπει να υπάρχει η προσαρμοστικότητα του σε διαφορετικά περιβάλλοντα… και αυτό μπορεί να επιτευχθεί μέσω της διερεύνησης του εαυτού σχετικά με τις πεποιθήσεις, τις στάσεις, τις αξίες, τα στερεότυπα ή και τις μεροληπτικές ιδέες που μπορεί να διαθέτουν για πολιτισμικά και φυλετικά ζητήματα διαφορετικές ομάδες.
Βιβλιογραφία
Αργυροπούλου, Κ. (2020). Διαχείριση σταδιοδρομίας και ανάπτυξη δεξιοτήτων στο σύγχρονο εκπαιδευτικό και εργασιακό περιβάλλον. Γρηγόρη.
Γουλοδήμου, Μ., & Παπαδοπούλου, Δ. (2023). Διερευνώντας την ενσυναίσθηση και τη διαπολιτισμική επάρκεια και ετοιμότητα εκπαιδευτικών δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης σε πολυπολιτισμικές σχολικές τάξεις. (Διπλωματική εργασία, Πανεπιστήμιο Δυτικής Αττικής). polynoe.lib.uniwa.gr
Καλίρης, Α., Σιδηροπούλου-Δημακάκου, Δ., Αργυροπούλου, Κ., & Φακιόλας, Ν. (2013). Πεποιθήσεις Αυτοαποτελεσματικότητας και Δεξιότητες Επαγγελματικών Συμβούλων σε μεγάλες επιχειρήσεις και συμβουλευτικές εταιρείες. Psychology: the Journal of the Hellenic Psychological Society, 20(2), 230-246.
Κλεφτάρας, Γ. (2004). Ο ρόλος της πολιτισμικής ταυτότητας στην ψυχολογική συμβουλευτική (σ. 14-24). Αθήνα: Εθνικό Κέντρο Επαγγελματικού Προσανατολισμού
Κωτούλας, Ι. (2011). Μετανάστευση και Κυρίαρχη Εθνική Κουλτούρα: Θρησκεία-πολιτική-πολυπολιτισμικότητα. Αθήνα: Παπαζήσης, 56-8.
Μαλικιώση-Λοΐζου, Μ. (2009). Βασικές δεξιότητες συμβουλευτικής ένα εγχειρίδιο για βοηθούς. Πεδιο.
Μαλικιώση-Λοΐζου, Μ. (2012). Η φεμινιστική πολυπολιτισμική προσέγγιση της συμβουλευτικής ψυχολογίας. Psychology: the Journal of the Hellenic Psychological Society, 19(2), 215-229.
Μούτου, Α. (2012). Η πολυπολιτισμική επάρκεια του συμβούλου στην Ελλάδα (Διπλωματική εργασία, Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας). ir.lib.uth.gr
Bandura, A. (1977b). Self-efficacy: Towards a unifying theory of behavioral change. Psychological review, 84, 191-215
Bandura, A. (1994). Self efficacy. In V.S. Pamachaudran (Ed.), Encyclopedia of Human Behaviour (pp. 71-81). New York: Academic Press
Berry, J. W. (2000). Cross-cultural psychology: A symbiosis of cultural and comparative approaches. Asian Journal of Social Psychology, 3, 197-205
Bimrose,J., Barnes, S-A., Brown,A.& Hughes,D.(2011). The role of Career Adaptability in Skills Supply, Wath-upon-Dearne, London: UK Commission for Employment and Skills
Bryman, A. (2016) Μέθοδοι Κοινωνικής Έρευνας. Gutenberg
O’ Brien, K. M., Heppner, M. J., Flores, L.,Y., & Bikos, L., H. (1997). The career Counseling Self-Efficacy scale. Instrument Development and Training Applications. Journal of Counseling Psychology, 44 (1), 20-31.
Savickas, M. L. (2005). The theory and practice of career construction. In S. D. Brown & R.W. Lent (Eds), Career Development and counceling: Putting Theory and Research to Work (pp. 42-70). Hoboken, NJ: Wiley.
Savickas, M. L., Nota, L., Rossier, J., Dauwalder, J. P., Duarte, M. E. & van Vianen, A.E.M. (2009). Life designing: A paradigm foe career construction in the 21st century. Journal of vocational Behavior, 75, 239-250. sciencedirect.com
Αρθρογράφος: Γιάννα Παπαδημητρίου
Απόφοιτη του ΠΜΣ Συμβουλευτική και Επαγγ. Προσανατολισμός του Ευρ.Πανεπιστημίου Κύπρου με έντονο ενδιαφέρον σε θέματα πολυπολιτισμικής συμβουλευτικής.
1η δημοσίευση: psychology.gr
