Στη σημερινή εποχή, σε πολλές κοινωνίες του κόσμου, παρατηρούνται σε μεγάλη έκταση, εκδηλώσεις ρατσισμού. Δυστυχώς, είναι ένα κοινωνικό φαινόμενο το οποίο έχει πολλά είδη με αποτέλεσμα να προεκτείνεται σε όλο και περισσότερες «κατηγορίες» συνανθρώπων μας.
Στο άρθρο αυτό θα μας απασχολήσει ιδιαίτερα μια πολύ συγκεκριμένη προέκταση, αυτή του σεξισμού, ειδικότερα αυτού που απευθύνεται σε γυναίκες στον εργασιακό τους χώρο.
Στο σημείο αυτό θα ήταν χρήσιμο να δώσουμε μερικούς ορισμούς για κάποια από αυτά που αναφέρθηκαν παραπάνω.
Ως ρατσισμός ορίζεται η συμπεριφορά που διακρίνει τα άτομα με βάση την καταγωγή τους (με τον όρο καταγωγή εννοούμε την εθνικότητα ή την φυλή τους).
Ως σεξισμός ορίζονται οι προκαταλήψεις που έχουν ως στόχο να διακρίνουν τα άτομα με βάση το φύλο τους.
Από τους παραπάνω ορισμούς φαίνεται, με μια πρώτη ματιά, ότι ο ρατσισμός αποτελεί αποκλειστικά τις διακρίσεις των ανθρώπων που είναι από διαφορετική χώρα. Ωστόσο, αυτό στην καθημερινότητα δεν έχει καμία ισχύ.
Δυστυχώς, στην πραγματικότητα παρατηρούνται επί μονίμου βάσεως γύρω μας προκαταλήψεις πάσης φύσεως, για παράδειγμα οι άνθρωποι δέχονται ρατσιστικές επιθέσεις λόγω του βάρους, του ύψους ή των χαρακτηριστικών του προσώπου τους. Κι εδώ είναι που εμφανίζεται ο σεξισμός (που είναι και το είδος του ρατσισμού που θα μας απασχολήσει στο παρόν άρθρο, όπως έχει ήδη αναφερθεί).
Παντού γύρω μας, στις περισσότερες κοινωνίες του κόσμου, κυριαρχούν στερεοτυπικές απόψεις για τα έργα που πρέπει να επιτελεί το κάθε άτομο ανάλογα με το φύλο του.
Αυτοί είναι οι λεγόμενοι ρόλοι φύλου, οι οποίοι κατά κύριο λόγο έχουν δημιουργηθεί και συνεχίζουν να τροφοδοτούνται από τα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης. Κάτι ανάλογο ισχύει και στον επαγγελματικό τομέα.
Είναι πολλά τα εμπόδια που δεν επιτρέπουν σε μια γυναίκα να αναρριχηθεί τόσο στον επαγγελματικό όσο και στον ακαδημαϊκό στίβο.
Όλα αυτά τα εμπόδια είναι γνωστά εδώ και πολλά χρόνια με την ονομασία «γυάλινες οροφές» και έχουν ως βάση τους απόψεις στερεοτυπικού περιεχομένου.
Ρόλοι όπως η μητρότητα, η οποία είναι το χάρισμα της φύσης στη γυναίκα, θεωρούνται ως ο μοναδικός και πλέον σημαντικός προορισμός μιας γυναίκας και οτιδήποτε άλλο απορροφά την προσοχή της, όπως για παράδειγμα η καριέρα της, απλά την εμποδίζει από αυτό καθώς της αποσπά αρκετό από τον «πολύτιμο» χρόνο που πρέπει να αφιερώνει στα παιδιά της.
Πολλά επαγγέλματα είναι φτιαγμένα με βάση τους έμφυλους ρόλους.
Στις σημερινές κοινωνίες τα περισσότερα επαγγέλματα είναι φτιαγμένα για να απευθύνονται σε άντρες και να ανταποκρίνονται στις ανάγκες τους, ικανοποιώντας τις δικές τους επιθυμίες και βοηθώντας εκείνους να αναπτυχθούν και να εξελιχθούν.
Οι γυναίκες δεν φαίνεται να υπάρχουν πουθενά μέσα σε αυτή την εξίσωση που περιλαμβάνει τον άνθρωπο, το επάγγελμα και την προσωπική ανάπτυξη, στοιχεία που, φυσικά, είναι αλληλοσυνδεόμενα.
Κυρίαρχη είναι η αντίληψη ότι οι άντρες είναι αυτοί που πρέπει να κάνουν τις δουλειές «εκτός σπιτιού» και να συντηρούν την οικογένεια φέρνοντας στο σπίτι χρήματα, ενώ παράλληλα θα έχουν και την ευκαιρία να ανελιχθούν τόσο επαγγελματικά όσο και κοινωνικά.
Οι γυναίκες, από την άλλη, είναι οι άνθρωποι της οικογένειας που έχουν ως καθήκον να ασχολούνται με τις «δουλειές του σπιτιού» και την ανατροφή των παιδιών, δημιουργώντας, έτσι, ακόμα και ασυνείδητα, το δίλημμα του αν πρέπει να ασχοληθούν με την καριέρα τους ή να αφοσιωθούν στα παιδιά τους καθώς και τις τύψεις και ενοχές που νιώθουν όταν επιλέγουν ότι είναι για αυτές εξίσου σημαντικό το να επιτύχουν επαγγελματικά με το να είναι καλές μητέρες και σωστές σύζυγοι.
Το γεγονός ότι τέτοιου είδους αναχρονιστικές απόψεις που ενεργοποίησαν τα στερεότυπα φύλου και εξακολουθούν να τα τροφοδοτούν εξακολουθούν να υφίστανται, δεν βοηθά καθόλου στο να απαλειφθούν οι προκαταλήψεις που δημιουργούν τους ρόλους φύλου και κατ’ επέκταση τις γυάλινες οροφές.
Ακριβώς επειδή πολλά επαγγέλματα (για παράδειγμα γιατροί, δικηγόροι) είναι δομημένα και αναπτύσσονται με δεδομένο να μπορούν να διεκπεραιωθούν από άντρες, πολύ συχνά όποιες προσπάθειες γίνονται για να ενταχθούν σε αυτούς τους τομείς (τόσο επαγγελματικά όσο και ακαδημαϊκά, δηλαδή τόσο στο πρακτικό κομμάτι τους όσο και σε αυτό που αφορά την εκπαίδευση σε αυτά) γυναίκες «πέφτουν στο κενό».
Οι στερεοτυπικές προκαταλήψεις οδηγούν σε μεροληψίες των αρμόδιων ειδικών (παραδείγματος χάριν εργοδότες) σε βάρος των γυναικών. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα να μην προσλαμβάνονται ποτέ ή να καταφέρουν να μπουν στον εργασιακό χώρο αλλά με μηδαμινή επιβράβευση.
Κάτι τέτοιο σημαίνει ότι είναι εξαιρετικά δύσκολο για μια γυναίκα, όσο σκληρά κι αν έχει εργαστεί, να πάρει αύξηση στον μισθό της, προαγωγή σε ανώτερο αξίωμα ή να διεκδικήσει γενικά κάποια θέση ηγεσίας. Αυτό, φυσικά, δεν σημαίνει ότι οι γυναίκες σαν φύλο δεν εκπροσωπούνται σε τέτοιου είδους θέσεις.
Όπως αναφέρθηκε και νωρίτερα, οι γυάλινες οροφές έχουν αντίκρισμα και στον μισθό των ατόμων, εν προκειμένω των γυναικών. Κάτι τέτοιο παρατηρείται κυρίως σε θέσεις υψηλών βαθμίδων. Μεταξύ των δύο φύλων, λοιπόν, παρατηρείται μεταξύ άλλων και ένα μισθολογικό κενό το οποίο με το πέρασμα των χρόνων γίνεται όλο και πιο βαθύ.
Βιβλιογραφικός κατάλογος
Hogg, M. A. & Vaughan, G. M. (2010). Κοινωνική Ψυχολογία. Αθήνα: Gutenberg.
Maruani, M. (επιμ.) (2006). Γυναίκες, φύλο, κοινωνίες. Τι γνωρίζουμε σήμερα. Αθήνα: Μεταίχμιο.
Συγγραφή – Επιμέλεια Άρθρου : Μαρία-Αλεξάνδρα Καραμασιώτη
Ψυχολόγος, Απόφοιτη του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών
1η δημοσίευση: psychology.gr
