Δημοσιογράφος

Περιγραφή επαγγέλματος

Ο όρος «δημοσιογραφία» καλύπτει μια ποικιλία εργασιών σ’ ένα ευρύ φάσμα συνθηκών (αυτό σημαίνει media κυριολεκτικά και media of communications = «Μέσα Επικοινωνίας»). Οι κύριες επαγγελματικές κατηγορίες που αναφέρονται στα πλαίσια της δημοσιογραφίας είναι: ρεπόρτερ, ανταποκριτής ή εξειδικευμένος ρεπόρτερ, συντάκτης αφιερωμάτων - παρουσιάσεων ενός θέματος, αρχισυντάκτης, συντάκτης, επιμελητής κειμένων, ελεύθερος (ανεξάρτητος) συνεργάτης. Τέλος, τα περιβάλλοντα στα οποία έχει τη δυνατότητα να εργαστεί ένας δημοσιογράφος – ανεξαρτήτως συγκεκριμένου τίτλου- είναι: ο Τύπος (εφημερίδες, περιοδικός και ηλεκτρονικός), καθώς και η τηλεόραση.

Ι. Εφημερίδες

Κάθε δημοσιογράφος ξεκινά την καριέρα του ως ασκούμενος ρεπόρτερ. Οι ρεπόρτερ καλύπτουν οποιοδήποτε είδος γεγονότων: από συνεδριάσεις συμβουλίων μέχρι πολιτικές διαδηλώσεις, πυρκαγιές ή συνεντεύξεις Τύπου σχετικές με επισκέψεις αστέρων του σινεμά ή ξένων πολιτικών. Οι ρεπόρτερ «συνθέτουν μια ιστορία (ένα θέμα)» θέτοντας ερωτήσεις και προσέχοντας τις ερωτήσεις των άλλων δημοσιογράφων και τις απαντήσεις των συνεντευξιαζομένων στις συνεντεύξεις Τύπου ή σε συνεντεύξεις ενός προς έναν (σε ατομικό επίπεδο). Για τέτοιες συνεντεύξεις, οι ρεπόρτερ πρέπει να κάνουν κάποια «προπαρασκευαστική εργασία», να μελετήσουν δηλαδή το αντικείμενο και ίσως να κάνουν έρευνα εάν αυτό απαιτείται: το να αποσπάσεις συνέντευξη από το γραμματέα ενός συνδικάτου ή ένα διάσημο μυθιστοριογράφο, για παράδειγμα, απαιτεί κάποιες γνώσεις πάνω στον εκάστοτε χώρο.

Οι ρεπόρτερ πρέπει να συνθέτουν γρήγορα θέματα και να ανταποκρίνονται σε πιεστικά χρονοδιαγράμματα. Η ακρίβεια, η ικανότητα περιγραφής ενός γεγονότος συνοπτικά και η ταχύτητα είναι πιο σημαντικά από ό,τι το να χειρίζεται κανείς άψογα τον πεζό λόγο: η εργασία του ρεπόρτερ είναι μάλλον επικεντρωμένη στη συλλογή και διάδοση πραγματικών συμβάντων, παρά μια δημιουργική εργασία. Υπάρχουν περιπτώσεις κατά τις οποίες οι ρεπόρτερ μπορεί να ασχολούνται με μια συγκεκριμένη υπόθεση επί πολλές εβδομάδες ερευνώντας όλα τα σχετικά στοιχεία και αναμένοντας εξελίξεις. Το ωράριο είναι ακανόνιστο (πολλές ώρες εργασίας, βράδια, Σαββατοκύριακα).

Δωρεάν Τύπος (Free Sheets)

Οι εφημερίδες που διανέμονται δωρεάν, συνήθως σε τοπικό επίπεδο, είναι το ταχύτερα αναπτυσσόμενο μέσο ενημέρωσης και επικοινωνίας. Οι δωρεάν εφημερίδες ποικίλλουν σημαντικά τόσο στην αναλογία όσο και στο αρθρογραφικό-δημοσιογραφικό περιεχόμενο. Μερικές είναι σε σημαντικό βαθμό όμοιες με μικρές τοπικές εβδομαδιαίες εφημερίδες. Πολλές φέρουν ελάχιστη αρθρογραφική ύλη. Άλλες εκδίδονται από μεγάλους εκδοτικούς οίκους, ενώ άλλες τις διαχειρίζονται ατομικά μικρές επιχειρήσεις. Οι δημοσιογράφοι που απασχολούνται σε αυτής της μορφής τις εφημερίδες έχουν συνήθως αντίστοιχους τίτλους, αλλά κυρίως αντίστοιχες αρμοδιότητες με όσες αναφέρθηκαν στις προηγούμενες υποενότητες.

Εξειδικευμένος ρεπόρτερ ή ανταποκριτής

Οι σπουδαίες ειδήσεις διαδίδονται ταχύτερα μέσω του ηλεκτρονικού Τύπου παρά μέσω του έντυπου. Για να αντιμετωπίσουν τον ανταγωνισμό της τηλεόρασης και του ραδιοφώνου, οι εφημερίδες έχουν αναπτύξει το εξειδικευμένο ρεπορτάζ. Τα προσόντα, τα ακριβή καθήκοντα και το εύρος αρμοδιότητας των εξειδικευμένων ρεπόρτερ ποικίλλει. Ο σκοπός ενός ρεπόρτερ πάντως είναι πάντοτε να ερμηνεύει και να εξηγεί τα νέα, καθώς και να σχολιάζει τα γεγονότα, τις τάσεις, τις αιτίες και τις ιστορίες που κρύβονται πίσω από τα νέα. Ο αριθμός των εξειδικευμένων ρεπόρτερ ποικίλλει ανάλογα με το είδος και το μέγεθος της εφημερίδας. Με μια σφαιρική εκτίμηση, μόνον οι εφημερίδες εθνικής κυκλοφορίας διαθέτουν εξειδικευμένους ρεπόρτερ που εστιάζουν εξ ολοκλήρου σε μια ειδική περιοχή. Σε άλλες εφημερίδες (μικρότερης εμβέλειας) και στα πρακτορεία ειδήσεων οι ρεπόρτερ με εξειδικευμένο ενδιαφέρον σ’ ένα σύγχρονο τομέα (ή και περισσότερους) ενδέχεται να εκτελούν τόσο εξειδικευμένο όσο και γενικό ρεπορτάζ.

Οι κύριοι τομείς εξειδικεύσεως είναι: Πολιτική • Βιομηχανία • Χρηματοοικονομικά •Εκπαίδευση • Διεθνή Νέα • Τοπική Αυτοδιοίκηση ή/και Προγραμματισμός Έργων •Νομικά ζητήματα • Ιατρικά θέματα • Κοινωνικές Υπηρεσίες • Αθλητισμός • Επιστήμη και Τεχνολογία • Οικονομικά • Γεωργία και Διατροφή • Αυτοκίνητο και Μοτοσυκλέτα • Μόδα • Γυναικεία και Οικιακά Ενδιαφέροντα • Θέατρο • Σινεμά • Ραδιοφωνία. Οι χρηματοοικονομικοί ανταποκριτές συνήθως είναι πτυχιούχοι οικονομολόγοι, οι ανταποκριτές επιστημονικών θεμάτων είναι πτυχιούχοι επιστήμονες, αλλά, για παράδειγμα, οι ανταποκριτές εκπαιδευτικών θεμάτων δεν είναι κατά κανόνα εκπαιδευτικοί. Δεν υπάρχουν συγκεκριμένοι και απαράβατοι κανόνες σχετικά με το πώς αποκτούν την εξειδικευμένη γνώση (και πόση εξειδίκευση χρειάζονται) οι ρεπόρτερ.

ΙΙ. Περιοδικός Τύπος

Γενικώς διακρίνουμε δύο κατηγορίες:

1. Επαγγελματικές, business-to-business και «εμπορικών οίκων» περιοδικές εκδόσεις που σχετίζονται με ένα συγκεκριμένο επαγγελματικό χώρο, εμπορικό κλάδο ή οργανισμό.

2. «Καταναλωτικά» περιοδικά: καλύπτουν όλα τα είδη ενδιαφερόντων ελευθέρου χρόνου, και εδώ ανήκουν περιοδικά για γυναίκες, εφήβους, χόμπι και τα κόμιξ. Στην πρώτη κατηγορία οι δημοσιογράφοι συχνά συνεργάζονται στενά με ειδικούς γνώστες στο συγκεκριμένο τομέα, για τον οποίο πρέπει να έχουν ή να αναπτύξουν ορισμένο βαθμό εμβάθυνσης. Γράφουν αφιερώματα/παρουσιάσεις, αναπτύσσουν τα γραπτά των ρεπόρτερ και γράφουν για τις επαγγελματικές συνεργασίες των υψηλόβαθμων συνήθως στελεχών. Η εργασία σε ένα περιοδικό, όσο εξειδικευμένο και αν είναι, μπορεί να ανοίξει το δρόμο για να εισέλθει κανείς στην εργασία σε εφημερίδα – προπάντων για πτυχιούχους (ιδίως σε Θετικών Επιστημών και Τεχνολογίας) με ικανότητα στο γράψιμο. Επίσης συχνά απαιτεί ευρύτερες δεξιότητες απ’ ό,τι η δημοσιογραφία εντός εφημερίδας: π.χ. να διαθέτει κανείς γνώσεις επιμέλειας κειμένου και σελιδοποίησης.

Περιοδικά «καταναλωτικού» στυλ απασχολούν συντάκτες αφιερωμάτων σε ειδικά θέματα, επιμελητές κειμένων και συντάκτες ειδικών τμημάτων περισσότερο παρά ρεπόρτερ, αλλά η εσωτερική οργάνωση ποικίλλει σε τεράστιο βαθμό. Τα εν λόγω περιοδικά χρησιμοποιούν εξωτερικούς συνεργάτες περισσότερο απ’ ό,τι οι εφημερίδες. Η εργασία των αρχισυντακτών περιλαμβάνει: α) να «συλλαμβάνουν» ιδέες σχετικά με αφιερωματική προβολή θεμάτων και β) να επιλέγουν και να αναθέτουν έργο είτε σε εξωτερικούς συνεργάτες είτε σε εμπειρογνώμονες σε κάποιο θέμα, αλλά όχι δημοσιογράφους.

Προσωπικά χαρακτηριστικά

• Ικανότητα να εκφράζονται με ευκρίνεια και εν συντομία
• Εύρος ενδιαφερόντων
• Αμερόληπτη προσέγγιση στα θέματα
• Επικοινωνιακές δεξιότητες
• Παρατηρητικότητα
• Ικανότητα να διακρίνουν και να «φιλτράρουν» το σημαντικό απ’ το ασήμαντο
• Προσαρμοστικότητα και ευελιξία
• Ανήσυχο και φιλοπερίεργο πνεύμα
• Διακριτικότητα
• Ακρίβεια
• Οργανωτικές δεξιότητες

Σχετικά επαγγέλματα

Διαφήμιση, Φωτογραφία, Δημόσιες Σχέσεις, Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης (media)